Fukushima và những hệ lụy - Kỳ 3

Kỳ 3: Sắp có thuốc phòng và trị bệnh phóng xạ?
 

Kỳ 1: Thế giới điện hạt nhân hậu Fukushima?
Kỳ 2: Phóng xạ - hiểm họa khó lường

Trẻ em được uống viên i-ốt - một loại thuốc khử phóng xạ ở bệnh viện Warsaw sau thảm họa Chernobyl, ngày 30.4.1986.

Lỗi đâu tại Einstein!

Có hai loại nguồn phóng xạ có thể tác động lên sức khỏe con người: thiên tạo và nhân tạo. Nguồn thiên tạo là các nguồn phóng xạ tự nhiên có trong đất, không khí, hay các tia vũ trụ và sẽ mãi đồng tồn cùng quả đất. Phóng xạ tự nhiên có thể có ở mọi nơi từ thời khai thiên lập địa. May thay, phóng xạ này thường chỉ có nồng độ thấp.
 

Trong suốt nhiều trăm ngàn năm tiến hóa cơ thể con người đã học được cách ứng xử thích hợp với phóng xạ tự nhiên nồng độ thấp, chung sống hòa bình, để nó không ảnh hưởng đến sức khỏe của mình. Rắc rối chủ yếu liên quan với các nguồn nhân tạo. Đó có thể là do phóng xạ được chủ động đưa vào cơ thể khi thực hiện các phép kiểm tra y tế (như chụp X - quang) hay điều trị bệnh (như xạ trị). Nhiễm xạ y tế hoặc cũng chỉ có nồng độ thấp (X - quang) hoặc là việc làm bất khả kháng (xạ trị). Các nguồn phóng xạ công nghiệp cũng có thể phát tán phóng xạ do bất cẩn trong bảo quản, nhưng phạm vi và quy mô ảnh hưởng thường không lớn. Tai họa thực sự xuất hiện từ khi con người bắt đầu biết vận dụng phương trình Einstein, E = mc² , để khai thác năng lượng hạt nhân hoặc vì mục đích chiến tranh như bom nguyên tử hoặc vì mục đích hòa bình như điện hạt nhân.
 

Vụ nổ bom nguyên tử ở Nhật năm 1945, các vụ thử bom nguyên tử kéo dài nhiều năm ở sa mạc Nevada (Mỹ), chất thải từ nhà máy vũ khí nguyên tử ở Mayak-Techa (Liên xô cũ), tai nạn lò hạt nhân ở Three Miles Island (Mỹ), thảm họa nổ lò ở Chernobyl (Ukraine) hay rò rỉ phóng xạ ở Fukusihma đã và đang phát tán ra môi trường một lượng rất lớn phóng xạ, làm cho hàng trăm ngàn người bị phơi nhiễm ở mức độ cao gấp hàng ngàn lần độ phóng xạ tự nhiên mà cơ thể có thể xử lý, dẫn đến các bệnh phóng xạ với hậu quả lâu dài và khó lường. Hẳn lỗi này không phải là do phát minh của Einstein, mà là do yếu kém về công nghệ hoặc bất cẩn của con người trong thiết kế, vận hành và sử dụng năng lượng hạt nhân.

Tác hại của phóng xạ trên cơ thể người.

 Gần đây, các nhà khoa học Mỹ còn thảo luận rất nhiều về việc liệu ngay cả khi đang làm việc bình thường các nhà máy điện hạt nhân có phát tán phóng xạ đến mức ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của cư dân trong các vùng lân cận hay không. Theo các kết quả nghiên cứu công bố năm 1990 của National Cancer Institute (viện Ung thư quốc gia Mỹ) thì chưa có dấu hiệu rõ ràng nào về ảnh hưởng như vậy.
 

Nhưng, Edward Maher, chủ tịch của US – based Health Physics Society thì cho rằng: “các nghiên cứu này chẳng có mấy giá trị”. David Brenner, giám đốc của Center for Radiological Research ở Đại học Columbia (New York) cũng nói: “Việc chưa thể xác định một nguy cơ trong nghiên cứu dịch tế học không có nghĩa là nguy cơ đó không tồn tại”. Cũng lưu ý thêm rằng, nghiên cứu công bố năm 2008 của Đức thì lại nói rằng số ca ung thư ở trẻ em dưới năm tuổi sống trong vòng 5 km quanh các nhà máy điện hạt nhân cao hơn bình thường tới 1,5 lần. 
 

Triệu chứng nhiễm xạ giống như bị cúm

Làm thế nào để biết một người đã bị nhiễm xạ đến mức có thể ảnh hưởng tới sức khỏe?

Theo Andrew Huff, người phát ngôn của The Armed Forces Radiobiology Research Institute (viện Nghiên cứu sinh học phóng xạ quân đội Mỹ), thì người mắc bệnh phóng xạ cấp có các triệu chứng rất giống như bị cúm nặng: đau đầu, hơi sốt, cảm thấy rất mệt và nôn nhiều. Nếu bị nhiễm xạ nặng cơ thể thiếu hụt tiểu cầu và bạch cầu trung tính và có thể chết dần do xuất huyết. Trong khoảng vài năm sau vụ nổ bom nguyên tử 1945 ở Hiroshima và Nagasaki, theo dõi những người sống sót, các nhà khoa học nhận thấy một tỉ lệ rất cao những người mắc bệnh bạch cầu.
 

Sau vụ nổ lò Chernobyl năm 1986, khoảng 28 công nhân bị phơi nhiễm nặng đã chết trong vòng bốn tháng. Nghiên cứu số lượng lớn người sống trong vùng ảnh hưởng của vụ Chernobyl đã phát hiện tỉ lệ đặc biệt cao của những người bị ung thư tuyến giáp khi bị phơi nhiễm đồng vị Iodine-131, nhất là ở trẻ em khi tuyến giáp còn đang phát triển hoặc ở những người thiếu i-ốt. Khoảng 6000 ca ung thư tuyến giáp hiện cho là liên quan với vụ Chernobyl, khả năng bị ung thư tuyến giáp tăng tỉ lệ với độ nhiễm xạ.
 

Một bệnh phóng xạ thường thấy nữa là đục thủy tinh thể (đã phát hiện ở những người tham gia khắc phục hậu quả Chernobyl).Về ảnh hưởng lâu dài của phóng xạ thì rõ ràng nhất là ung thư. Nghiên cứu ảnh hưởng của phóng xạ ở cả Hiroshima -Nagasaki lẫn Chernobyl đều cho thấy sự gia tăng đáng kể của căn bệnh quái ác này. Chẳng hạn, trong số 94.000 người trong nhóm đói chứng Hiroshima-Nagasaki thì có tới 11% bị ung thư.
 

Nghiên cứu cũng cho thấy sự gia tăng số người bị ung thư phổi và bệnh tim mạch trong vùng chịu ảnh hưởng của vụ Chernobyl. Tuy nhiên, việc sàng lọc nguyên nhân đích thực của bệnh (do phóng xạ hay thực phẩm không an toàn hay do rượu, thuốc lá…) là vấn đề không đơn giản và đòi hỏi các nghiên cứu công phu hơn.

Thuốc potassum iodide có thể giúp tránh được nguy cơ ung thư tuyến giáp tới 90%.

Sắp có thuốc phòng bệnh phóng xạ

Sống giữa thế giới năng lượng hạt nhân, chắc hẳn ai cũng muốn có một loại thuốc phòng các bệnh phóng xạ, giống như vắc-xin phòng lao hay phòng sởi. Rất tiếc là, cho đến nay vẫn chưa có loại thuốc nào như vậy. Ngay sau sự cố Fukushima, các nhà chức trách Nhật đã phân phát rộng rãi viên potassum iodide cho dân chúng trong vùng ảnh hưởng. Đó là một việc làm đúng đắn và kịp thời. Uống vào, các viên này sẽ làm cho tuyến giáp “no nê” i-ốt nên dễ dàng “bỏ qua” đồng vị phóng xạ iodine-131 khi nó xâm nhập cơ thể, nhờ thế tránh được nguy cơ ung thư tuyến giáp (có thể tới 90%). Tiếc là, vai trò của potassum iodide chỉ có vậy.
 

Các đồng vị phóng xạ khác có thời gian bán rã dài, như plutonium hay cesium, một khi xâm nhập vào cơ thể, thường gây ra hư hại ở tủy sống và đường tiêu hóa. Chúng gây hại bằng tạo các gốc tự do – một loại oxygen hoạt hóa – làm hư hại DNA dẫn đến tế bào tự hủy. Các nhà khoa học đang cố gắng tìm cách ngăn cản quá trình tự hủy tế bào này.
 

Hiện tại có hai loại thuốc đang ở quá trình thử nghiệm. Một loại có tên CBLB502 sản phẩm của Cleveland Biolabs ở Buffalo (Mỹ). Khi đưa vào cơ thể, thuốc này làm cho tế bào đinh ninh là chúng đang bị tấn công do nhiễm salmonells, vì thế chúng sản sinh ra một loại protein có tác dụng kích hoạt gien chuyển sang chế độ phong tỏa tế bào khỏi tự phá hủy. Thuốc này đã được kiểm tra là rất có hiệu quả với chuột và khỉ (có thể tiêm trước hoặc sau khi phơi nhiễm). Hiện tại CBLB502 đang chờ đợi các quy trình kiểm tra tiếp của FDA (Mỹ).

 Loại thuốc khác có tên Ex-RAD đang được chế tác ở công ty Onconova (Mỹ). Thuốc này có tác dụng ức chế các enzymes có tên Kinases, khích lệ các tế bào có DNA bị hư hại tự sửa chữa lại. Ex-RAD cũng đã được thử nghiệm là có tác dụng tốt với chuột và cũng có thể dùng trước hoặc sau nhiễm xạ. Như vậy cả hai loại thuốc, CBLB502 và Ex-RAD, đều hi vọng là có tác dụng cả phòng lẫn chữa các bệnh phóng xạ.
 

Thật ngạc nhiện là ngay ở Mỹ, một nước “nghiện” đủ loại thuốc, mà lại vẫn chưa có thuốc phòng và chữa bệnh phóng xạ. Phải chăng vì khoảng thời gian 25 năm từ Chernobyl đến Fukushima là quá dài với các nhà kinh doanh. Vụ Fukushima đã nhắc nhở vai trò của các chính phủ và các nhà khoa học Mỹ cho biết trong vòng năm năm tới, ít ra là hai loại thuốc giới thiệu ở trên sẽ trở thành thương phẩm.
 

NGUYỄN TRẦN – NGUYỄN VƯỢNG (THEO SCIENCE & NATURE)
Theo sgtt.vn

Kỳ tiếp: Kỳ 4: 50 năm nữa sẽ không còn điện hạt nhân?